Forum studentów bibliotekoznawstwa UŚ

Beelzebub

Pedagogika szczegółowa – zagadnienia egzaminacyjne

1. Kształtowanie się pedagogiki bibliotecznej jako dyscypliny naukowej
i praktycznej działalności bibliotekarza w Polsce i za granicą. Pedagogika biblioteczna Heleny Radlińskiej.
2. Tradycyjny model pedagogiki bibliotecznej po II wojnie światowej.
3. Praca z użytkownikiem jako jeden z elementów pedagogiki bibliotecznej. Formy pracy z użytkownikiem.
4. Edukacyjne funkcje bibliotek. Biblioteki narodowe, pedagogiczne. Modele współpracy bibliotek pedagogicznych i szkolnych. Program „Make space for reading”. Standardy i wskaźniki kształcenia umiejętności informacyjnych uczniów.
5. Działalność biblioteki na rzecz osób w niekorzystnej sytuacji. Specjalne materiały czytelnicze dla osób niepełnosprawnych.

Literatura podstawowa:
1. Andrzejewska J.: Edukacyjne funkcje bibliotek pedagogicznych. „Roczniki Biblioteczne” 1996 z. 1-2, s. 83-107.
2. Wojciechowski J.: Praca z użytkownikiem w bibliotece. Warszawa 2000.
3. Wykłady

adsum

Ma ktos moze w formie elektronicznej to cos i chcialby sie podzielic dla chwaly i slawy: Andrzejewska J.: Edukacyjne funkcje bibliotek pedagogicznych. „Roczniki Biblioteczne” 1996 z. 1-2, s. 83-107 ?

A moze streszczenie jakowes ktos posiada?

adsum

Jesli kogos interesuje bardziej program "Make space for reading!", to polecam artykul Ellen Stundt: [link widoczny dla zalogowanych]

adsum

Danuta Tomczyk (Uniwersytet Szczeciński)

Helena Radlińska i jej wciąż aktualna myśl pedagogiczna o bibliotece

Myśl pedagogiczna Heleny Radlińskiej kształtowała się na przełomie XIX i XX wieku. Charakterystyczną cechą jej działalności i twórczości było wiązanie zagadnień bibliotekarstwa i czytelnictwa z ogólnymi założeniami pedagogiczno-oświatowymi. Przez całe swoje życie podkreślała, że wychowawcza rola biblioteki opiera się na związku człowieka z książką, na kształtowaniu szacunku dla książki wartościowej, na obronie prawa każdego człowieka do pełnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Jak głosiła Helena Radlińska, książka jako element wychowania, pozwala wejść czytelnikowi w kulturę ogólnoludzką, dostarcza wzorów i modeli wytyczających sposób bycia, określa kodeksy postępowania, podaje przykłady dla rozwiązywania problemów życia osobistego i grup społecznych. Uczy sztuki wyboru sprzecznych opinii i interesów, „wskazuje źródła i cele współczesne i związki wzajemne”1. Książka jest narzędziem kształtowania uczuć, a jako „przenosicielka wartości, dzieląc się swą treścią, wzbogaca innych bez zatraty siebie”2. Stąd, aby realizować zadania wychowawcze, każda biblioteka powinna posiadać wyłącznie książki „o nieprzemijającej wartości treści i dobrym opracowaniu zewnętrznym”3. To przekonanie pedagogicznej roli książki w kształtowaniu osobowości człowieka, wykluczały utwory małowartościowe z obiegu bibliotecznego. Aby zatem skompletowany księgozbiór biblioteki spełniał swe cele pedagogiczne, Helena Radlińska, w oparciu o diagnozę potrzeb i zainteresowań czytelników, propagowała schemat amerykańskiej prognozy poczytności książki obejmujący: jej szatę graficzną, konstrukcję, język i treść. Do tak przysposobionej biblioteki, powinni mieć dostęp wszyscy czytelnicy, bez względu na wiek: dzieci, młodzież, dorośli osoby sędziwe, wszyscy obywatele kraju, niezależnie od statusu społecznego a także środowisko osób niemogących sobie pozwolić na książkę a mianowicie bezrobotni, dla których organizowała punkty biblioteczne. Dała tym samym wyraz swych poglądów pedagogicznych, że książka spełnia rolę kompensacyjną, profilaktyczną, resocjalizacyjną i rewalidacyjną.

Biblioteka to nie tylko skarbnica książek, to również środowisko oddziaływania bibliotekarza na czytelnika, ośrodek wpływów o wielkiej sile wychowawczej. Helena Radlińska duże znaczenie przypisywała indywidualnemu poradnictwu oraz zespołom samokształceniowym, czyli tym grupom, które przekształcają i ulepszają środowisko. Poprzez indywidualne poradnictwo, między bibliotekarzem a czytelnikiem rodzi się więź, która umożliwia kierowanie procesem samokształcenia, ułatwia bibliotekarzowi poznanie czytelnika. Tajemnica pedagogicznej roli indywidualnego poradnictwa odnosi się do tego, że tak jak czytelnik, tak i bibliotekarz wzbogaca doświadczenia i wewnętrzne przeżycia, poprzez sytuacje ułatwiające wymianę poglądów. Poradnictwo jest wspólnym dociekaniem istoty rzeczy, odkrywaniem prawdy i piękna, wspólnym poszukiwaniem wartości terapeutycznych zawartych w książce4. Helena Radlińska uznawała potrzebę indywidualizacji usług czytelniczych i poszukiwania nowych form pracy pedagogicznej. Terenem oddziaływania książki, bibliotekarza i biblioteki są wszelkiego rodzaju koła zainteresowań. Jest to droga do pokonywania trudności w budzeniu zainteresowań czytelniczych, przeciwdziałaniu analfabetyzmowi, kształtowaniu przeżyć estetycznych i emocjonalnych, rozwijaniu uczuć życzliwości, empatii, ofiarności. Stąd ogromna rola biblioteki, aby udostępnić i podsuwać zespołom samokształceniowym podniet zawartych w słowie drukowanym, takich, które odpowiadają potrzebom, zainteresowaniom, zadaniom stawianym sobie przez zespół. Helena Radlińska widziała w tym procesie potrzebę współpracy biblioteki z innymi instytucjami pracy społecznej i oświatowej. Przykładami placówek wspomagających proces rozwoju człowieka, są kursy i szkoły dla młodocianych i dorosłych, uniwersytety powszechne czy domy kultury.

Helena Radlińska tworząc najważniejsze dzieło swego życia, jakim niewątpliwie było założenie w 1925 r. Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, stworzyła ośrodek wszelkiej działalności naukowej, organizacyjnej i społecznej w celu kształcenia bibliotekarzy, nazwany potem „warszawską szkołą badań”. Wykorzystano tam doświadczenia badaczy amerykańskich z badań nad relacją między kompetencjami czytelniczymi a jakością czytania, uproszczono testy odbioru opracowane przez Mikołaja Rubakina oraz przejęto techniki statystyczne od Waltera Hofmanna5. Helena Radlińska była przeciwna dotychczasowemu biopsychicznemu rozumieniu zjawisk wychowania, natomiast swój tok myślenia skierowała na społeczne czynniki procesu wychowawczego i społeczne potrzeby wychowania6. Jako twórca nowego kierunku naukowego – pedagogiki społecznej, postrzegała bibliotekę, jako placówkę oświatową, powołaną do zaspakajania kulturalnych potrzeb człowieka i stanowiącą jeden z podstawowych środowiskowych czynników procesu wychowawczego. Uważała, że aby utworzyć sieć bibliotek powszechnych, należy sięgnąć do „sił i środków, które wpływem osobistym wydobyć można z podłoża społecznego”7. Wystarczy jednak brak współpracy z innymi ogniwami pracy oświatowej lub niedostateczne współżycie z czytelnikiem, aby ostatecznie zminimalizować możliwości oddziaływania wychowawczego. Jeśli więc biblioteka ma się stać żywą placówką, powiązaną licznymi więzami ze swoim środowiskiem, musi starać się dopomóc czytelnikom w „rozwijaniu uzdolnień i przezwyciężaniu trudności w pracach samokształceniowych, w zdobywaniu sztuki wartościowania i wyboru, musi dopomóc jednostce w identyfikacji jej dążeń z dorobkiem ogólnym przez ułatwienie zdobywania wiedzy i umiejętności”8.

Helena Radlińska doceniała osobę bibliotekarza, jako narzędzie oddziaływania wychowawczego, ponieważ za podstawowe zadanie wychowawcze biblioteki uważała „budzenie zaciekawień i zainteresowań oraz nauczanie sztuki wyboru książek”9. Przy organizowaniu studiów bibliotekarskich na Wszechnicy, traktowała bibliotekarza jako wychowawcę i pośrednika między książką a czytelnikiem. Za wzorami belgijskimi twierdziła, że bibliotekarz zatrudniony w bibliotece dziecięcej, oświatowej, szpitalnej, sanatoryjnej, publicznej, winien być przede wszystkim wychowawcą, gdyż bibliotekarstwo mieści się w dziedzinie służby specjalnej tzw. „budującej”, czyli pragnącej z pomocą rozwinąć intelektualnie i moralnie społeczeństwo i jednostkę10.

Helena Radlińska widziała wielką rolę w budzeniu sił społecznych i wywoływaniu pragnienia przemian, a działania te upatrywała na osobie bibliotekarza. Poprzez czytanie, dyskusje, wycieczki, badanie życia okolicy, własne doświadczenia, jest on w stanie doprowadzić do przekształcenia środowiska siłami tego środowiska. Na czoło wszystkich metod i form działalności wychowawczej, wysuwała właśnie jego – działacza, wychowawcę, instruktora, bibliotekarza, który dopomaga drugiemu człowiekowi i całym grupom, w dokonywaniu oceny i właściwych wyborów. Bibliotekarz wprowadzający w sztukę wyboru musi ujawnić swoją postawę, nawet wtedy, jeżeli w środowisku jego działania, nie była ona dotąd popularna. Takiej odwagi cywilnej wymagała od wszystkich pracowników społeczno-oświatowych, ponieważ funkcja pielęgnowania kultury ujętej w książce i pomaganie w jej ożywianiu i rozwijaniu w osobie czytelnika, przypada bibliotekarzowi, kształtującemu osobowość czytelnika w procesie wychowania bibliotecznego11.

We współczesnej bibliotece „bibliotekarz staje się przewodnikiem i wychowawcą [...] Bez niego księgozbiór byłby martwy, nie byłby biblioteką”12.

Przypisy

1 H. Radlińska: Książka wśród ludzi, wyd. IV zmienione. Warszawa 1946, s. 14.

2 Tamże, s. 15.

3 Tamże, s. 78.

4 I. Lepalczyk: Pedagogika biblioteczna Heleny Radlińskiej. Łódź 1974, s. 41.

5 H. Radlińska: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Wrocław 1964, s. 443.

6 H. Radlińska: Oświata dorosłych. Zagadnienia, dzieje, formy, organizacja. Warszawa 1947, s. 20-35.

7 H. Radlińska: Zagadnienia bibliotekarstwa i czytelnictwa. Wrocław 1961, s. 199.

8 I. Lepalczyk: Pedagogika biblioteczna Heleny Radlińskiej. Łódź 1974, s. 65

9 Tamże, s. 65.

10 I. Lepalczyk: Kształcenie bibliotekarzy w Belgii. „Bibliotekarz” 1959 nr 4.

11 J. Chałasiński: Biblioteka i naród. „Bibliotekarz”, 1957 nr 9-10; także K. Głombiowski: O funkcjonalną koncepcję nauki o książce. „Studia o Książce”, t. I, 1970.

12 Kształcenie bibliotekarzy oświatowców. [W:] Pamiętnik I Zjazdu Bibliotekarzy we Lwowie, 1928, s. 223 – 231.